رویکردی جامع به مباحث انگیزش از دیدگاه قرآن

هدف این پژوهش، عبارت از استکشاف و ارائه رویکرد جامع قرآنی در باب انگیزش است. سؤال اصلی این است که مبانی و علل انگیزش از دیدگاه قرآن کدام است و طی چه مکانیزمی، انگیزه‌ها و رفتارهای انسان را شکل می‌دهد؟ به منظور پاسخگویی به این سؤال، از روش تفسیریِ قرآن‌به‌قرآن و با تأکید بر روش تحلیلِ معناییِ ایزوتسو، تمام قرآن با تأنی و تأمل فراوان به صورت آیه‌به‌آیه مورد مطالعه قرار گرفت، آیات مرتبط گردآوری شد و درنهایت، با تحلیل محتوای آیات، رویکردی منسجم به دست آمد. بعضی از دستاوردهای پژوهش عبارت است از: الف) دیدگاه انگیزشیِ قرآن را باید از تمام آیات، به روش معنایابیِ واژه‌ها و معنایابیِ گزاره‌ها به دست آورد. ب) خاستگاه‌های اولیه انگیزه‌ها از دیدگاه قرآن، مجموعه‌ای از ابعاد درهم‌تنیده انسان (اراده، عقل، سیستم‌های بیولوژیک و هوای نفس) و وسوسه‌های شیطان است که همه تحت تأثیر «باور انسان به مشیت الهی» عمل می‌کنند. ج) علاوه بر تقسیماتِ موجود برای انگیزه‌ها، تقسیمات جدیدی را نیز از دیدگاه قرآن، می‌توان مطرح کرد. د) از دیدگاه قرآن، تعارض انگیزه‌ها، به صورت «مادی _ مادی»، و «مادی _ معنوی» وجود دارد، اما به صورت «معنوی _ معنوی» وجود ندارد.